زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

ام - به ضم الف (مفردات‌نهج‌البلاغه)





ام (به‌ ضم الف) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای مادر، اصل و پایه می‌باشد که در بیان حضرت علی (علیه‌السلام) ضمن دربرداشتن همین معنا، در خصوص نهراسیدن از مرگ و انتقاد به دنیاگرایی طلحه و زبیر بکار رفته است.


۱ - مفهوم‌شناسی


امّ (به‌ ضّم اوّل) به‌معنای مادر، اصل و پایه می‌باشد. لذا باید دانست آن مشترک معنوی است و معنی جامع آن، همان اصل و پایه است.

۲ - کاربردها


امام (علیه‌السلام) در موارد گوناگونی از این واژه استفاده نموده است که برخی از آن موارد عبارتند از:

۲.۱ - نترسیدن از مرگ


آن حضرت (علیه‌السلام) درباره نهراسیدن از مرگ فرموده است: «و الله لابن ابی طالب آنس بالموت من الطفل بثدی امّه»
[۱] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۲، خطبه۵.    


۲.۲ - دنیاگرایی


همچنین ایشان (علیه‌السلام) درباره دنیاگرایی طلحه و زبیر و ناکثین بیعتش فرموده است: «یرتضعون امّا قد فطمت و یحیون بدعة قد امیتت؛
[۲] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۳، خطبه۲۲.    
از مادری شیر می‌خواهند که بچه‌اش را از شیر بریده و زنده می‌کنند بدعتی را که مرده است.» محمد عبده گوید: «یرتضعون اما...» مثل است درباره آنان‌که چیزی را بعد از گذشتن وقتش می‌طلبند.
[۳] عبده، محمد، نهج البلاغة، ج۱، ص۵۵، مطبعة الإستقامة، بی‌جا، بی‌تا.    

• همچنین در جایی دیگر فرموده‌اند: «ویل امّه...»
[۴] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۰، خطبه۷۱.    
که در «کیل» خواهد آمد.

۲.۳ - نامه به عقیل


امام (صلوات‌الله‌علیه) در نامه‌ای ضمن شکایت از قریش، به برادرش عقیل نوشته است: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را برادر خود خوانده است به عبارت «ابن امّی» چنان‌که می‌فرماید: «فانهم قد اجمعوا علی حربی کاجماعهم علی حرب رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سلّم قبلی فجزت قریشا عنّی الجوازی فقد قطعوا رحمی و سلبونی سلطان ابن امی؛
[۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۰۹، نامه۳۶.    
آن‌ها به جنگ من گرد آمدند چنان‌که قبل از من به جنگ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، از جانب من مکافات‌ها به قریش کیفر دهند، که رحم مرا قطع کرده و حکومت پسر مادرم را از من گرفتند.»
محمد عبده در شرح آن گفته: فاطمه بنت اسد مادر آن حضرت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را در دامن خود تربیت کرد، و آن حضرت (علیه‌السلام) درباره وی می‌فرمود: «فاطمة امّی بعد امیّ ...»
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغة، ج۳، ص۶۸، مطبعة الإستقامة، بی‌جا، بی‌تا.    
فاطمه بعد از مادر اصلیم مادر من است. ابن میثم وجه دیگری را بیان کرده و قول محمد عبده را با عنوان «قیل» نقل کرده است؛
[۷] بحرانی، ابن میثم، شرح نهج البلاغه ابن هیثم، ج۵، ص۸۰.    
ولی ظاهرا قول محمد عبده قابل پذیرش‌تر است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) با این کلمه در صدد تبیین قرابت کاملش به آن حضرت می‌باشد که ظاهرا در نهج البلاغه «امّ» بغیر معنی مادر نیامده است.

۳ - پانویس

 
۱. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۲، خطبه۵.    
۲. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۶۳، خطبه۲۲.    
۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة، ج۱، ص۵۵، مطبعة الإستقامة، بی‌جا، بی‌تا.    
۴. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۰، خطبه۷۱.    
۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۰۹، نامه۳۶.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة، ج۳، ص۶۸، مطبعة الإستقامة، بی‌جا، بی‌تا.    
۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، شرح نهج البلاغه ابن هیثم، ج۵، ص۸۰.    


۴ - منبع

• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ام»، ص۷۵-۷۶.    


رده‌های این صفحه : مادر | مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.